Blog

Hội chứng không dung nạp lactose: Tại sao người Châu Âu ít gặp, còn người châu Á dễ mắc hơn?

Cà phê không chỉ là một thức uống, mà còn là một trải nghiệm văn hóa, từ ly espresso đậm đà ở Ý đến latte kem béo ngậy ở châu Á. Tuy nhiên, với nhiều người, việc thêm sữa vào cà phê có thể dẫn đến các vấn đề tiêu hóa khó chịu như đầy hơi, đau bụng, hay tiêu chảy – dấu hiệu của hội chứng không dung nạp lactose.
Đây là tình trạng phổ biến trên toàn cầu, nhưng tỷ lệ mắc lại khác biệt rõ rệt giữa các khu vực: người châu Âu thường ít gặp, trong khi người châu Á lại dễ mắc hơn. Vì sao có sự khác biệt này? Hãy cùng khám phá nguyên nhân, tác động của không dung nạp lactose, và cách thưởng thức cà phê mà vẫn bảo vệ sức khỏe!

Không dung nạp lactose là gì?

Không dung nạp lactose (lactose intolerance) là tình trạng cơ thể không thể tiêu hóa hoàn toàn lactose – một loại đường tự nhiên trong sữa và các sản phẩm từ sữa – do thiếu hụt enzyme lactase trong ruột non. Lactase có vai trò phân giải lactose thành glucose và galactose để cơ thể hấp thụ. Khi thiếu lactase, lactose không tiêu hóa được sẽ di chuyển vào đại tràng, nơi vi khuẩn lên men nó, gây ra các triệu chứng như:
  • Đầy hơi, chướng bụng
  • Tiêu chảy hoặc phân lỏng
  • Đau bụng, chuột rút
  • Buồn nôn (hiếm gặp)

Theo các nghiên cứu, khoảng 65-70% dân số thế giới mắc hội chứng này ở mức độ khác nhau, nhưng tỷ lệ phân bố không đồng đều. Một nghiên cứu năm 2017 trên The Lancet ước tính tỷ lệ không dung nạp lactose toàn cầu là 68%, với sự chênh lệch rõ rệt: chỉ 28% ở Bắc, Nam và Tây Âu, nhưng lên đến 64% ở châu Á (trừ Trung Đông) và 70-100% ở Đông Á.

Tại sao người châu Âu ít gặp không dung nạp lactose?

Sự khác biệt về tỷ lệ không dung nạp lactose giữa châu Âu và châu Á bắt nguồn từ yếu tố di truyền, gắn liền với lịch sử tiến hóa và văn hóa ẩm thực.

Tiến hóa và sự tồn tại lactase

Khoảng 10,000 năm trước, khi con người bắt đầu thuần hóa gia súc và sử dụng sữa động vật (bò, dê), một đột biến gen gọi là lactase persistence xuất hiện ở một số quần thể, đặc biệt ở Bắc Âu. Đột biến này cho phép cơ thể tiếp tục sản xuất lactase ở tuổi trưởng thành, thay vì giảm dần sau khi cai sữa mẹ – trạng thái tự nhiên của hầu hết động vật có vú. Gen liên quan, LCT và MCM6, nằm trên nhiễm sắc thể 2, được phát hiện qua nghiên cứu mẫu ADN ở Phần Lan, Đức, Ý và Hàn Quốc.

Ở các vùng như Bắc Âu (Đan Mạch, Thụy Điển), nơi chăn nuôi bò sữa phát triển mạnh, lactase persistence trở thành lợi thế tiến hóa, giúp người dân tiêu hóa sữa để bổ sung dinh dưỡng trong điều kiện thiếu lương thực. Kết quả, chỉ khoảng 4-10% dân số Bắc Âu mắc không dung nạp lactose, thấp nhất thế giới. Ở Nam Âu (Ý, Hy Lạp), tỷ lệ này cao hơn, khoảng 10-30%, do ít phụ thuộc vào sữa hơn.

Văn hóa ẩm thực châu Âu

Văn hóa châu Âu, đặc biệt ở Bắc và Tây Âu, gắn liền với sữa và các sản phẩm từ sữa như phô mai, sữa chua, và bơ. Việc tiêu thụ sữa thường xuyên qua nhiều thế hệ đã củng cố sự tồn tại của lactase persistence. Ngay cả trong cà phê, các thức uống như cappuccino, latte hay flat white – vốn sử dụng sữa tươi hoặc sữa đánh bọt – là biểu tượng của văn hóa Ý và châu Âu. Người châu Âu thường dung nạp tốt các món này, giúp họ thưởng thức cà phê sữa mà ít gặp vấn đề tiêu hóa.

Tại sao người châu Á dễ mắc không dung nạp lactose?

Ngược lại, người châu Á, đặc biệt ở Đông Á (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), có tỷ lệ không dung nạp lactose cao, từ 70-100% ở người trưởng thành. Lý do cũng bắt nguồn từ di truyền và văn hóa.

Thiếu đột biến lactase persistence

Không giống châu Âu, các nền văn hóa châu Á truyền thống ít phụ thuộc vào sữa động vật. Trong lịch sử, người Đông Á chủ yếu tiêu thụ thực phẩm từ lúa gạo, đậu nành và rau củ, với sữa đậu nành thay thế sữa bò. Do không có nhu cầu tiêu thụ sữa sau giai đoạn cai sữa mẹ, cơ thể người châu Á không phát triển đột biến lactase persistence. Kết quả, gen LCT trở nên kém hoạt động ở tuổi trưởng thành, dẫn đến thiếu hụt lactase. Nghiên cứu chỉ ra rằng ở Hàn Quốc, 100% người trưởng thành không dung nạp lactose, trong khi ở Ấn Độ là 61%.

Văn hóa ẩm thực châu Á

Văn hóa ẩm thực châu Á hiếm khi sử dụng sữa động vật trong chế độ ăn truyền thống. Thay vào đó, các món như trà sữa trân châu (bubble tea) hiện đại thường sử dụng sữa bột hoặc sữa đặc – vốn có hàm lượng lactose thấp hơn. Tuy nhiên, khi cà phê phương Tây, như latte hay cappuccino, trở nên phổ biến ở châu Á, nhiều người gặp khó khăn khi tiêu thụ sữa tươi. Điều này giải thích tại sao các quán cà phê ở Việt Nam, Nhật Bản hay Hàn Quốc thường cung cấp lựa chọn sữa không lactose hoặc sữa thực vật (đậu nành, hạnh nhân, yến mạch) để đáp ứng nhu cầu khách hàng.

Không dung nạp lactose và cà phê: Tác động sức khỏe

Không dung nạp lactose không nguy hiểm, nhưng các triệu chứng như đầy hơi hay tiêu chảy có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt khi thưởng thức cà phê sữa. Trong bối cảnh cà phê đặc sản (specialty coffee) đang bùng nổ ở châu Á, việc thêm sữa vào cà phê là xu hướng phổ biến, nhưng cũng là thách thức với những người không dung nạp lactose.

Ảnh hưởng đến trải nghiệm cà phê

Một ly latte hay cappuccino với lớp sữa béo ngậy là niềm yêu thích của nhiều người, nhưng với người không dung nạp lactose, chúng có thể gây khó chịu chỉ 30 phút đến 2 giờ sau khi uống. Điều này đặc biệt rõ rệt ở châu Á, nơi văn hóa cà phê phương Tây đang lan tỏa nhưng tỷ lệ không dung nạp lactose cao. Ví dụ, ở Việt Nam, nơi cà phê sữa đá là biểu tượng, nhiều người chọn sữa đặc thay vì sữa tươi để giảm nguy cơ khó tiêu.

 

Giải pháp cho người không dung nạp lactose

May mắn thay, có nhiều cách để thưởng thức cà phê mà không lo không dung nạp lactose:

  • Sử dụng sữa không lactose: Các sản phẩm như Meiji Lactose Free phân giải lactose thành glucose và galactose trước, giúp dễ tiêu hóa hơn. 

  • Sữa thực vật: Sữa đậu nành, hạnh nhân, yến mạch hoặc hạt điều là lựa chọn phổ biến, vừa thân thiện với hệ tiêu hóa vừa bổ sung hương vị mới cho cà phê.

  • Bổ sung enzyme lactase: Viên uống hoặc giọt lactase (như Lactaid) có thể dùng trước khi uống cà phê sữa, giúp phân giải lactose. 

  • Chọn cà phê đen: Các kiểu pha như espresso, Americano hay pour-over không cần sữa, phù hợp cho người không dung nạp lactose.
Những giải pháp này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe mà còn mang đến trải nghiệm cà phê đa dạng, phù hợp với mọi khẩu vị.

Tác động kinh tế và xu hướng cà phê

Sự khác biệt về không dung nạp lactose giữa châu Âu và châu Á cũng ảnh hưởng đến thị trường cà phê. Ở châu Âu, các chuỗi như Starbucks hay Costa Coffee tập trung vào các thức uống sữa tươi như latte, cappuccino, nhờ tỷ lệ người dung nạp lactose cao. Ngược lại, ở châu Á, các thương hiệu như Highlands Coffee (Việt Nam) hay The Coffee House đã nhanh chóng bổ sung sữa thực vật và sữa không lactose vào menu để đáp ứng nhu cầu. Thị trường sữa thực vật toàn cầu dự kiến đạt 38 tỷ USD vào năm 2027, phần lớn nhờ nhu cầu từ châu Á, nơi không dung nạp lactose phổ biến.

Ngoài ra, giá cà phê toàn cầu tăng (Robusta đạt 2,5 USD/pound vào tháng 04/2025) khiến các quán cà phê chú trọng tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng. Việc cung cấp các lựa chọn thân thiện với người không dung nạp lactose không chỉ cải thiện sức khỏe mà còn tăng sức hút thương hiệu.

Kết luận: Hiểu và tận hưởng cà phê theo cách của bạn

Hội chứng không dung nạp lactose là một hiện tượng tự nhiên, phản ánh sự khác biệt di truyền và văn hóa giữa các khu vực. Người châu Âu, nhờ đột biến lactase persistence và truyền thống sử dụng sữa, ít gặp vấn đề này, trong khi người châu Á, với lịch sử ít tiêu thụ sữa động vật, dễ mắc hơn. Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ thực phẩm và sự đa dạng trong văn hóa cà phê, người không dung nạp lactose vẫn có thể thưởng thức những ly cà phê thơm ngon mà không lo khó chịu.
Hãy tưởng tượng: bạn ngồi tại một quán cà phê ở Hà Nội, nhâm nhi một ly cà phê đen đậm đà hoặc latte sữa hạt thơm lừng, tận hưởng hương vị mà không lo về sức khỏe. Bạn đã sẵn sàng khám phá cách uống cà phê phù hợp với cơ thể mình chưa? Hãy chia sẻ trải nghiệm và cùng tận hưởng thế giới cà phê đầy mê hoặc này nhé!

Để lại một bình luận